Miasto Jazd, Iran. Dlaczego to miejsce jest takie niezwykłe?… Zamknij oczy. Wyobraź sobie labirynty uliczek pośród niskiej, glinianej zabudowy. Gdzieniegdzie w oddali dostrzegasz niebieskozielone minarety. Obok nich celują w niebo monumentalne wiatrołapy. Upał sięga 45 stopni. Cienie, przemykają od jednych drzwi do drugich w poszukiwaniu zbawczego chłodu, zapewnianego przez badgirs, wyłapujących nawet najmniejszy podmuch wiatru i schładzających domy. Witaj w Jazd – mieście, w którym zatrzymał się czas.

Miasto Jazd w Iranie to zdecydowanie miejsce, które zrobiło na nas największe wrażenie podczas wizyty w tym kraju. Położone nieco na uboczu, na granicy dwóch pustyń – Wielkiej Słonej i Lota, zachowało swój niepowtarzalny charakter. Bez końca można włóczyć się wąskimi uliczkami tego jednego z najstarszych miast na ziemi. Bogata historia, dziedzictwo kilku kultur i atrakcje Jazd sprawiają, że w tym miejscu naprawdę można przenieść się w czasie o stulecia.

MIASTO JAZD, IRAN – ŚLADAMI ISLAMU

Irańskie meczety są wyjątkowe. Po brzegi wypełnione niebiesko – zielonymi mozaikami, przyciągają wzrok, który błądzi wśród nieskończonych wzorów. Niezwykła kolorystyka i dbałość o szczegóły, ale też o ogólną formę architektoniczną czynią je unikatami na skalę światową. Każdy jest niepowtarzalny, zupełnie jak… perskie dywany. Nie inaczej wyglądają meczety w Jazd. Najsłynniejsze są jednak dwa: Masjed-e Jameh oraz Amir Chakhmaq Complex. 

Pierwszy słynny jest przede wszystkim dlatego, że jego 48-metrowe minarety są najwyższe w Iranie. Możecie być zaskoczeni, gdy wśród drobnych mozaik ułożonych z różnokolorowych płytek dostrzeżecie liczne swastyki… Ten symbol nieskończoności i nieśmiertelności był spotykany w Iranie już 5000 lat przed Chrystusem i miałby się dobrze do tej pory, gdyby nie pewien Austriak z niezaspokojonymi ambicjami malarskimi.

Amir Chakhmaq Complex to tak naprawdę nie tylko meczet. Pod łukami jego arkad kupcy rozkładają swe towary. Trzypiętrowa fasada z dodającymi lekkości minaretami wygląda spektakularnie, przede wszystkim po zachodzie słońca, gdy delikatne pomarańczowe światełka rozświetlają łuki.

Dziedzictwo islamu w Jazd w Iranie widać także wyraźnie na drzwiach domów. Na wielu z nich znajdują się dwie kołatki – jedna długa i duża, druga cienka i węższa. Każda z nich wydaje inny dźwięk, ostrzegając mieszkańców o płci przybysza. Grubsza kołatka oznaczała gościa-kobietę, cieńsza – mężczyznę. Dzięki temu było wiadomo, kto z domowników powinien otworzyć drzwi i czy gospodyni musi założyć chustę na przywitanie przybysza.

PONAD DACHAMI JAZD

Jazd w Iranie jest słynny jednak nie z powodu meczetów, ale wiatrołapów. Te wysokie konstrukcje na dachach są nieodłącznym składnikiem krajobrazu miasta i pełnią funkcję naturalnej klimatyzacji. Poszukiwanie choć odrobiny chłodu w mieście, w którym średnia temperatura w lipcu wynosi 40 stopni, jest zupełnie zrozumiałe. Starożytni Persowie wymyślili skomplikowany system, w którym specjalnie ukształtowane półki zapobiegały przed dostaniem się ciepłego powietrza do domu, jednocześnie kierując strugi powietrza w dół, w kierunku sadzawki pod wiatrołapem, ochładzającej powietrze, trafiające do wnętrza posesji. Najbardziej spektakularny widok wiatrołapów w Jazd czeka na Was ponad dachami miasta. Wschód słońca z takiego miejsca to niezapomniane przeżycie. 

Ciekawe miejsca w Jazd to też ogrody Bagh-e Dolat Abad, gdzie znajdziecie jeden z najwyższych wiatrołapów w Iranie. Ta 33 metrowa budowla robi niesamowite wrażenie, dodatkowo potęgowane otoczeniem – niezwykle długą sadzawką, w której odbijają się światła pawilonu.

Innym problemem w tym pustynnym mieście od zawsze był dostęp do życiodajnej wody. W Jazd i okolicach stworzono unikalny system podziemnych kanałów qanat, dostarczających mieszkańcom wodę z pobliskich gór, wykorzystując różnice poziomów i siłę grawitacji. Te ponad 2000 letnie konstrukcje nadal są używane przez Irańczyków!

ŚWIĘTE MIEJSCA ZARATUSZTRIAN – MIASTO JAZD, IRAN

Ciekawe miejsca w Jazd to nie tylko meczety. Oprócz islamu, istotny wpływ na miasto mieli również wyznawcy zaratusztrianizmu. Ta wywodząca się z Persji prareligia, dała podstawy największym religiom monoteistycznym świata – chrześcijaństwu, islamowi i judaizmowi. Jej główną zasadą było życie zgodnie z maksymą „dobre myśli, dobre słowa, dobre uczynki”… brzmi znajomo? Zaratusztrianie wierzyli również w  niebo, czyściec i piekło, wolną wolę, stworzenie świata w 7 dni, diabła i mesjasza, kult świętych oraz Sąd Ostateczny i zmartwychwstanie. Warto przy tym dodać, że korzenie tej religii siegają 2000 lat przed narodzinami Chrystusa… Do współczesnych czasów przetrwało niewielu zaratusztrian, jednak w Jazd nadal można podziwiać ich miejsca kultu. 

Ateshkadeh to świątynia, gdzie wieczny, święty ogień w Jazd płonie nieprzerwanie od 470 roku (choć w przeszłości był przenoszony pomiędzy różnymi miejscami). Zgodnie z wierzeniami, wszechmocny i niewidzialny zaratusztriański bóg Ahura Mazda, kazał wyznawcom modlić się w kierunku światła. Jedynym źródłem światła, które starożytni potrafili kontrolować był ogień… stąd też kult ognia. Przed wejściem do świątyni można dostrzec kolejny charakterystyczny dla tej religii element – anioła stróża, Fravashi. 

Nad Jazd górują w oddali dwie Wieże Milczenia – cmentarzyska. Zaratusztrianie wierzyli w czystość żywiołów, w związku z czym swoich zmarłych nie grzebali i nie palili. Zwłoki w uroczystej procesji wnoszono na jedną z wież i tam zostawiano na pożarcie sępom. Układano je koncentrycznie na szczycie, spychając kości do dołu pośrodku i zasypując wapnem. Zaratusztrianie w Jazd dopiero w latach 70 ubiegłego wieku zaczęli chować swoich zmarłych w grobach, są one jednak wylane grubą warstwą betonu, aby nie zanieczyścić ziemi. Cała okolica sprawia nie tyle przygnębiające, co raczej mistyczne wrażenie. Nasze chwile zadumy przerwała jedynie głośna sesja zdjęciowa Chinek, które najwyraźniej doszły do wniosku, że dawne cmentarzysko to doskonałe zdjęcie do robienia sobie głupawych selfie (przypomniał mi się projekt Yolocaust).

NA JEDWABNYM SZLAKU W JAZD W IRANIE

Miasto Jazd, Iran i ogólnie okolice dawnej Persji od wieków słynęły również z najlepszej jakości jedwabiu, na długo przed tym, gdy Marco Polo przemierzył Jedwabny Szlak. W celu promowania handlu, specjalnie na potrzeby kupców wybudowano w Persji sieć 999 karawanserajów, oddalonych od siebie o dzień jazdy wielbłądem… Dziś na szczęście nie musicie dołączać do karawany, aby odwiedzić wyjątkowy zajazd Zein-o-Din. Czemu wyjątkowy? Ten ponad 400 letni karawanseraj jest okrągły! To jedyny zachowany zajazd wybudowany w takiej formie (drugi, zrujnowany, znajduje się niedaleko Esfahanu). Przypominający z zewnątrz fortecę, wewnątrz zaskakuje Na podróżników chcących przenieść się w czasie o stulecia czekają pokoje, a w zasadzie miejsca do spania, oddzielone od korytarzy zasłoną. Zwykła herbata wypita w takim miejscu nabiera zupełnie nowego smaku. Zajazd jest położony z daleka od swiateł miasta, co czyni go doskonałym miejscem, by uczestniczyć w organizowanych tu… lekcjach astronomii (jest nawet teleskop!).

ZAMEK Z PIASKU

Atrakcje Jazd sięgają dużo dalej niż granice miasta. Zaledwie 30 minut drogi od Zein-o-Din, niedaleko wioski Saryazd, po środku pustyni wyrasta forteca. Ten trzypiętrowy, dawniej otoczony fosą zamek zbudowano ze specjalnej mieszanki gliny i słomy, która twardniejąc w słońcu zamieniła się w budowlę nie do zdobycia. Od IX wieku okoliczni mieszkańcy przenosili się tu wraz ze swoimi kosztownościami, zapasami żywności i inwentarzem, szukając schronienia przed najeźdzcami. Błądząc między komórkami na żywność i wspinając się wąskimi schodami na wieże obserwacyjne, można stracić poczucie czasu. Z góry rozciąga się kosmiczny widok na fortecę, przypominającą scenografię rodem z Gwiezdnych Wojen. Jak się nie zakochać w tym miejscu?

MIASTO JAZD, IRAN – INFORMACJE PRAKTYCZNE

Ile czasu poświęcić na Jazd w Iranie? 

2-3 dni to minimum, żeby zobaczyć wszystkie ciekawe miejsca w Jazd.

Gdzie nocować w Jazd w Iranie?

My nocowaliśmy w osławionym Silk Road Hotel (raczej HoStel), który jest wszędzie polecany. Otóż nie, nie na tym blogu. Za 50-60 $ (w zależności od sezonu) dostaniecie pokój, który a) śmierdzi kanalizacją, b) nie był ani razu sprzątnięty przez nasz pobyt (dostaliśmy zatęchnięte, wilgotne ręczniki!), c) jest głośny ze względu na drzwi wychodzące wprost na patio-restaurację. W tej cenie w Shiraz dostaliśmy naprawdę świetny pokój w normalnym hotelu. Jeśli robiliście rezerwację hotelu przez Internet z wyprzedzeniem, pamiętajcie, żeby dzień przed Waszym przyjazdem potwierdzić godzinę o której przyjedziecie – inaczej mogą Wasz pokój wynająć komuś innemu!

Gdzie jeść w Jazd w Iranie? 

Każda inna opcja poza restuaracją w Silk Road Hotel jest dobrą opcją – to było naprawdę najgorsze jedzenie w Iranie. W Jazd zajadaliśmy się falafelami za całe 2500 tomanów (ok. 3 zł), które są świeżo przygotowywane, a bułkę można po brzegi wypchać różnymi sałatkami. Mniam!

Jak dojechać do Jazd w Iranie?

Jeśli podróżujecie z Teheranu, rozważcie podróż samolotem. Z innych miast najlepszą opcją jest autobus. My jechaliśmy z Shiraz autobusem VIP za ok. 35 000 tomanów (ok. 40 zł) od osoby, trasa zajęła 7 h. Z dworca najlepiej do centrum dostać się taksówką i tu uważajcie, gdzie wsiadacie – nawet oficjalne taksówki mogą Was zawieźć do zupełnie innego hotelu niż chcieliście! (mają % od zwerbowanych turystów). Myśleliśmy, że opowieści o naciągaczach w Jazd są mocno przesadzone, ale sami mieliśmy taką sytuację… Podobnie sprawa wygląda z przewodnikami, wielu jest nieuczciwych i rzuca naprawdę wygórowane kwoty za wycieczki (nam np. zaoferowano wspólne 5 godzinne przejście po mieście za 200 dolarów…). Przypadkiem trafiliśmy na Amira i to był strzał w dziesiątkę! Jeśli chcecie zobaczyć coś więcej poza granicami Jazd, przewodnik z samochodem jest niezbędny.

Koszty zwiedzania Jazd w Iranie:

Za każde wejście do meczetu/świątyni/innej atrakcji jest pobierana opłata w wysokości 15 000-20 000 tomanów (od 15 do 25 zł) od osoby. Musicie dobrze oszacować swój budżet na wejścia, niestety informacje podawane w przewodnikach są mocno przestarzałe! 

Czy planujecie zobaczyć miasto Jazd w Iranie?

Więcej naszych przygód w Iranie znajdziecie tu!